Plafondmeisje
Maandagochtend
in een Molenbeeks vijfde leerjaar. Een pop van een halve meter lengte hangt
ondersteboven aan het plafond. Eén en al vraagtekens bij de kinderen wanneer ze
de klas binnen strompelen. Meer dan dat de pop Imke heet, komen ze die dag niet
te weten. En dat ze waarschijnlijk iets te maken heeft met een boek, want er
staat er eentje in cadeaupapier aan het bord. De fantasie van de ketjes gaat in
overdrive.
Dinsdag
blijkt Imke een meisje dat uit haar bed valt, op het plafond (Plafondmeisje, Fran Bambust, Clavis
Uitgeverij). Op die manier is zij ‘anders’. In het stuk dat ik voorlees, vindt
Imke het vervelend dat al haar spullen op de grond staan, terwijl zij op het
plafond zit. Wat als we nu eens zorgen dat de Imke in onze klas dat probleem
niet heeft? Vol enthousiasme worden plafondmeubels geknutseld. De creatiefsten
maken uiteindelijk zelfs aquaria, een jacuzzi en een halve speeltuin. De rest
van het schooljaar is het plafond van onze de klas dé bezienswaardigheid van de
school.
Wat verder
in het boek wordt Imke beschuldigd van enig terrorisme. Om het vermoeden dat ze
vernielingen aanricht, kracht bij te zetten, maakt een televisieploeg in het
verhaal een reportage waarin ze de waarheid aardig verdraait. Hoe de reporters
dat doen, bestuderen we niet alleen, we zetten het ook om in de praktijk: de
ene helft van de klas maakt reportages die moeten aantonen dat onze school de
vuilste van heel Brussel is, de andere helft framet onze school als de
allernetste.
En tussen al
dat leuks door, lezen we verder. Nieuwsgierig naar het verhaal, maar ook op
zoek naar wat we nog meer met het boek kunnen doen.
Doe iets met een boek!
Misschien
had u van mij in het kader van de Jeugdboekenmaand M/V/X meteen een pleidooi
verwacht voor meer diversiteit in kinder- en jeugdboeken. Wees gerust, dat komt
nog. Maar wat ben je met een boek met een realistisch, divers beeld van onze
samenleving als het niet gelezen wordt?
Gemiddeld
lezen jongens een stuk minder graag dan meisjes, al is geslacht slechts één van
de factoren die hierin een rol speelt. Vermoedelijk zal de spreiding van de
leeszin binnen de geslachten ook groter zijn dan het verschil tussen de
geslachten, zoals dat het geval is voor zowat alle M/V-verschillen. Het is al
evenmin een geheim dat jongens gemiddeld meer gericht zijn op ‘doen’.
Misschien moeten we daar in het hele leesbevorderingsverhaal wat meer op focussen. Wat meer actie komt niet alleen een groot deel van de jongens ten goede, maar ook alle meisjes die liever ‘doen’. Sommige kinderen hebben genoeg aan het verhaal op zich, voor anderen moet er iets met het boek gebeuren. Je kan Gelukkige Vaderdag, Silvie (Brigitte Minne – De Eenhoorn) lezen. Je kan ook een ‘leeshut’ in de klas maken, gebaseerd op die van Ferre en Zita, de hoofdpersonages. Kledij maken, creatief aan de slag gaan met kapsels en fotografie zijn andere kansen die voor het grijpen liggen. Quizzen rond de inhoud van het boek vindt iedereen leuk (lesideeën op schooluitdekast.be). En intussen stel je met je kinderen ieders M/V/X-denken kritisch in vraag.
Boeken over, maar vooral met diversiteit
Met een boek
als Gelukkige Vaderdag, Silvie lach
ik me een breuk. Maar boeken over een sociaal thema durven wel eens extra saai
uitvallen. Het lijkt alsof sommige auteurs, in een lovenswaardige poging om de
wereld te verbeteren, vergeten om hun boek ook aantrekkelijk te maken. Tip voor
wie een boek wil schrijven over een diversiteitsthema: zorg ervoor dat kinderen
je boek ook willen lezen.
Een nadeel
van sommige boeken over diversiteit is dat ze eerder stigmatiserend werken dan
bij te dragen aan een inclusief beeld van de samenleving. Wie niet beantwoordt
aan wat de norm is, volgens het referentiekader van de auteur, wordt ‘per
ongeluk’ weggezet als uitzondering, eerder dan als vanzelfsprekend deel van
onze maatschappij.
Net daarom
hebben we nood aan meer boeken waarin diversiteit niet het thema, maar een
evidentie is. Verhalen waarin de gelijkenissen tussen wij en zij groter blijken
dan de verschillen. Boeken waarin ‘anders zijn’ enkel betekent ‘dat er minder mensen zijn met deze
eigenschap’ en niet ‘dat er wat mis is met deze mensen’. Boeken die een reële
afspiegeling zijn van onze samenleving, kunnen hun steentje bijdragen aan een
inclusieve samenleving waarin iedereen zijn/haar/hun plek vindt. De boekenreeks
Lou (Kathleen Amant i.s.m. çavaria,
Clavis uitgeverij) is daar een voorbeeld van.
Je bent wie je bent, zonder M/V/X
Het gaat de
goede kant op. Naarmate diversiteit in onze samenleving steeds zichtbaarder
wordt, sluipt ze ook meer en meer binnen in boeken. Er is echter een ‘maar’,
althans voorlopig. De invalshoeken van
diversiteit waar rekening mee wordt gehouden, zijn vaak diegene die in onze
samenleving weinig effect op de verkoopcijfers zullen hebben: een kind met een beperking,
mensen met verschillende huidskleuren, ... Het blijft voorlopig moeilijk om een
personage met lesbische ouders te vinden (zonder dat dit het hoofdthema van het boek is), in het bijzonder
voor kleuters en jonge kinderen. Stoere meisjes zijn er intussen wel wat. Naar de
gevoelige, zachte jongens is het veel langer zoeken. Laat staan de jongen die
liever een meisje wil zijn, of omgekeerd.
Gender en seksuele diversiteit zijn twee van die vaak vergeten invalshoeken in het diversiteitsverhaal. Meerdere auteurs en uitgeverijen geven in de wandelgangen toe dat ze bang zijn om boeken te maken met een genderatypisch, transgender of holebipersonage, uit angst dat die geen redelijke verkoopcijfers zullen halen. Ook nu nog.
En dus
verdient Iedereen Leest dubbel applaus. Een Jeugdboekenmaand met slogan “M/V/X:
je bent wie je bent” zet het thema resoluut op de kaart. Hoezeer dit onderwerp
mensen anno 2017 nog steeds uit hun comfortzone haalt, merkte ik de afgelopen
weken bij sommige leerkrachten en bibliotheekmedewerkers: “Wij doen in maart
wel iets rond jezelf zijn, die M/V/X laten we voor wat het is.” De ‘zekerheden’
van het leven in vraag stellen, waaronder het bij velen vastgeroeste
M/V-rollenpatroon, doet niet iedereen even graag. Dat leidt namelijk tot het
besluit dat die zekerheden niet zo absoluut blijken. Het kwaaltje “we weten
niet wat hiermee te doen in de klas of bibliotheek” is trouwens makkelijk te
verhelpen met een pilletje internet.
Youssef
Een paar
weken na het werken met Plafondmeisje, in hetzelfde Molenbeekse vijfde
leerjaar. Youssef, een topkerel die een hekel heeft aan lezen, komt naar me
toe, met in zijn handen iets dat zowaar op een boek lijkt: “Meester, meester!
We zijn dit weekend op uitstap geweest naar de bibliotheek. En ik heb een keileuk
boek gevonden waarmee we iets kunnen DOEN!” In het toneelstuk dat we maken op
basis van Grieselstate (Anthony
Horowitz, Facet) redt uiteindelijk onze Cécile de jongens, dankzij één van haar
eigenschappen die haar op sommige vlakken bijzonder sterk maakt: autisme.
Steven De Baerdemaeker is leerkracht en onderwijsmedewerker bij çavaria.
Çavaria inspireert, stimuleert en ondersteunt verenigingen en individuen die
opkomen voor een brede kijk op seksuele oriëntatie, genderexpressie en
genderidentiteit.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten